เทพแห่งดุริยดนตรี

พระปัญจสีขร
         พระปัญจสีขรในบาลีเรียกว่า ปัญจสิข เดิมเป็นเด็กเลี้ยงโคมีผม ๕ แหยม ได้สร้างสิ่งซึ่งสาธารณประโยชน์คือ ศาลา สระน้ำ ถนน และยานพาหนะ ได้ตายตั้งแต่อยู่ในวัยหนุ่มและไปบังเกิดเป็นเทพบุตรในชั้นจตุมหาราช ชื่อว่า “ปัญจสีขรคนธรรพ์เทพบุตร” มี ๕ ยอด ร่างกายเป็นสีทอง มีกุณฑล ทรงอาภรณ์แล้วไปด้วยเงินรายรับทรงภูษาสีแดง มีความสามารถในเชิงดีดพิณและขับลำนำ

         ตามสักกปัญหสูตร์กล่าวว่า เมื่อพระอินทร์จะไปทูลถามปัญหาพระพุทธเจ้า ซึ่งเสด็จประทับอยู่ ณ ถ้ำอินทสาลคูหา หว่างเขาเวทิยกบรรพต กรุงราชคฤห์นั้น ก็ต้องให้ภาพปัญจสิงขรคนธรรพเทพบุตรเป็นผู้นำเข้าเฝ้าทูลขอโอกาสให้ก่อน เพราะ “พระปัญจสิงขรคนธรรพเทพบุตร เป็นพระพุทธอุปัฏฐากคุ้นเคยสนิทในพระพุทธบาทยุคล คิดจะทำอันใดก็ได้ แม้ถามปริศนาแล้วก็ฟังธรรมะเทศนาเล่า อาจทำได้ดังนั้น ในขณะอันพระองค์ปรารถนาและไม่ปรารถนา เทพยดาอื่น ๆ ไม่คุ้นเคยเหมือนปัญจสีขรคนธรรพนี้”

       เมื่อก่อนที่จะกราบทูลพระพุทธเจ้า ขอประทานโอกาสให้แก่พระอินทร์ในครั้งนั้น พระปัญจสีขรคนธรรพ์เทพบุตร ได้ดีดพิณและขับลำนำพรรณนาพระพุทธคุณ, พระธรรมคุณ, พระสังฆคุณ, เป็นข้ออุปมาเปรียบด้วยกามคุณ ดังที่เคยขับประโลมนางสุริยะวัจฉสา (ราชธิดาพระเจ้าติมพรุคนธรรพเทวราช) มาแล้ว ขับถวายพระพุทธองค์ การขับลำนำและดีดพิณครั้งนั้น พระพุทธองค์ชมเชยว่า “เสียงพิณและเสียงขับแห่งท่าน สัณหน่าฟังนัก กลมกล่อมกันไป ไม่แตกไม่แยกกันเลย เสียงพิณก็เข้ากับเสียงขับ เสียงขับกับเสียงพิณ มีลีลาศอันละมุนละม่อมเสมอสมานกันเป็นอันหนึ่งอันเดียว” ครั้นเมื่อปัญจสิขสนทนากับพระพุทธองค์ตามสมควรแล้ว จึงขอประทานโอกาสให้แก่พระอินทร์ พระพุทธพระองค์ก็ทรงประทานพุทธานุญาต พระอินทร์กับบริวารจึงได้เข้าเฝ้าทูลถามปัญหาสมประสงค์

       เมื่อพระอินทร์ได้ทูลถามปัญหาและฟังธรรมเทททศนาเสร็จแล้วจึงมีเทวโองการ “ดูกร พ่อปัญจสิขเทพบุตร์ เจ้ามีคุณูประการแก่เราครั้งนี้หนักหนา ตัวเจ้านี้ยังสมเด็จพระผู้มีพระภาคให้เลื่อมใสก่อนแล้ว เราจึงได้เข้ามาทัศนาการกราบถวายนมัสการให้ทรงพระมหากรุณาโปรดเราต่อเมื่อภายหลัง เราจะตั้งเจ้าไว้ในที่อันเป็นบิดา เจ้าจงเป็นสมเด็จพระเจ้าปัญจสิขคนธรรพเทพบุตร์ราช เราประสาทซึ่งนางสุริยวัจฉสาอันเป็นนางเทวธิดาปรากฏให้เป็นมเหสีสำหรับยศแห่งท่าน

         อันพิณของพระปัญจสิงขร (ปัญจสิข) นี้ตามบาลีแห่งพระสูตรนี้มีพรรณเลื่อมเหลือง ดุจผลมะตูมสุกสะอาด, ตระพองพิณนั้นแล้วด้วยทองทิพย์ธรรมดา, คันนั้นแล้วด้วยแก้วอินทนิลมณี, มีสาย ๕๐ สายแล้วด้วยเงินงาม, เวทกะ (ลูกบิด) ที่สอดเสียบปลายคันนั้นแล้วด้วยแก้วประพาฬ,ดังนี้
         ตามที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น ก็เป็นข้ออ้างอันสมควรที่สุดที่จะยก “พระปัญจสีขร” เป็นเทพแห่งดุริยางคศิลป์ตรีองค์หนึ่ง

ความคิดเห็น

แสดงความคิดเห็น

โพสต์ยอดนิยมจากบล็อกนี้

พระปรคนธรรพ

รูปภาพ
พระปรคนธรรพ          พระปรคนธรรพจริงว่านธรรพจริงว่า “พระนารท” อันเป็นพวกคนทางนั้นเป็นภูษณ (ผู้มีกำเนิด) จำพวกหนึ่ง ซึ่งเข้าพวกเทวดาก็ได้ เข้าพวกมนุษย์ก็ได้ เพราะมีทั้งที่อยู่บนสวรรค์และอยู่มนุษย์โลก หรืออีกนัยหนึ่งว่ามีโลกอันหนึ่งต่างหากเรียกว่าคนธรรพโลก อยู่ระหว่างสวรรค์กับโลกมนุษย์ มีหน้าที่รักษาโสม, ชำนาญในการปรุงโอสถ, ผู้เป็นเป็นผู้อำนวยการนักษัตร์, เป็นหมอดูรอบรู้กิจการทั้งอดีตปัจจุบันและอนาคต อภินิหารที่สำคัญอย่างอีกอย่างหนึ่งคือเป็นผู้ชำนาญในการขับร้องและดุริยางคดนตรี เป็นพนักงานขับร้องและบรรเลงดนตรีกล่อมพระเป็นเจ้าและเทพยนิกร ผู้ที่เป็นครูเฒ่าของการขับร้องและดนตรีนี้คือพระนารทมุนี ซึ่งเป็นผู้คิดทำพิณขึ้นเป็นอันแรก จึงได้นามว่าปรคนธรรพ แปลว่ายอดของคนธรรพ บางทีก็เรียกว่า มาหาคนธรรพ, และคนธรรพราช, ดังนี้         พระนารทมุนี เป็นพรหมฤๅษี, เป็นประชาบดีและเป็นตนหนึ่ง ใน ทศฤๅษี (ประชาบดีทั้ง ๑๐ หรือมหาฤๅษีทั้ง ๑๐ ) นัยหนึ่งว่าเกิดจากพระนลาฏของพระพรหมมา แต่วิษณุปุราณะว่าเป็นโอรสพระกัศยปประชาบดี         ดังเหตุผลที่กล่าวข้างบน พระนารทจึงเป็นเทพดุริยางค์ดนตรีองค์หนึ่งและใช้นามในก
อ่านเพิ่มเติม

พระวิษณุกรรม

รูปภาพ
 พระวิศวกรรม พระวิศวกรรม นี้ ยังค้นไม่พบว่าเกี่ยวข้องเป็นครูบาอาจารย์ในทางดนตรีได้อย่างไร แต่เมื่อเช่นนี้ จะถือว่ายกมาเป็นเทพแห่งดนตรีโดยไม่มีเหตุผลเช่นนั้นหรือ ? ต้องพิเคราะห์ต่อไปก่อน พระวิศวกรรม เป็นนายช่างใหญ่ของพวกเทวดา นับเป็นเทพเจ้าแห่งศิลปะการช่าง ทีนี้ลองหวนกลับมาดูในองค์การไหว้ครู ซึ่งกล่าวไว้ว่า “พระวิศวกรรมผู้เรืองฤทธิ์ ท่านประสิทธิ์สาปสรรค์ เครื่องเล่นสิ่งสารพันในใต้หล้า” ก็พอจะเห็นได้ว่าเพราะเหตุใดพระวิศวกรรมจึงมาเป็นเทพแห่งดนตรีด้วย เครื่องดุริยางคดนตรีต่าง ๆ ที่ได้สร้างสรรค์ขึ้นใช้บรรเลงนี้ เป็นที่แน่นอนว่าต้องใช้วิชาการช่างเข้าประกอบทั้งสิ้น จึงได้ถือกันว่าการสร้างเครื่องสำหรับบรรเลงขึ้นได้นี้ ก็ด้วยอำนาจแห่งพระวิศวกรรม ผู้เป็นเทพเจ้าแห่งการช่างได้บันดาลให้เป็นไปโดยถูกต้องตามลักษณะ แลบังเกิดเสียงดังนั้น ๆ หรืออีกอย่างหนึ่งก็อาจถือว่าพระวิศวกรรมเป็นผู้สร้างเครื่องดนตรีไทยขึ้นก่อนแล้วประธานมาเป็นแบบฉบับให้มนุษย์เราใช้บรรเลงกันสืบต่อ ๆ มา ฉะนั้นพระวิศวกรรมจึงเป็นเทพแห่งดนตรีองค์หนึ่ง ตามที่ปรากฏในองค์การไหว้ครู ที่มา: มนตรี ตราโมท. ดุริยางคศาสตร์ไทยภาควิชาการ. กรุ
อ่านเพิ่มเติม

พระปัญจสีขร

รูปภาพ
พระปัญจสีขร พระปัญจสีขร ในบาลีเรียกว่า ปัญจสิข เดิมเป็นเด็กเลี้ยงโคมีผม ๕ แหยม ได้สร้างสิ่งซึ่งสาธารณประโยชน์คือ ศาลา สระน้ำ ถนน และยานพาหนะ ได้ตายตั้งแต่อยู่ในวัยหนุ่มและไปบังเกิดเป็นเทพบุตรในชั้นจตุมหาราช ชื่อว่า “ปัญจสีขรคนธรรพ์เทพบุตร” มี ๕ ยอด ร่างกายเป็นสีทอง มีกุณฑล ทรงอาภรณ์แล้วไปด้วยเงินรายรับทรงภูษาสีแดง มีความสามารถในเชิงดีดพิณและขับลำนำ ตามสักกปัญหสูตร์กล่าวว่า เมื่อพระอินทร์จะไปทูลถามปัญหาพระพุทธเจ้า ซึ่งเสด็จประทับอยู่ ณ ถ้ำอินทสาลคูหา หว่างเขาเวทิยกบรรพต กรุงราชคฤห์นั้น ก็ต้องให้ภาพปัญจสิงขรคนธรรพเทพบุตรเป็นผู้นำเข้าเฝ้าทูลขอโอกาสให้ก่อน เพราะ “พระปัญจสิงขรคนธรรพเทพบุตร เป็นพระพุทธอุปัฏฐากคุ้นเคยสนิทในพระพุทธบาทยุคล คิดจะทำอันใดก็ได้ แม้ถามปริศนาแล้วก็ฟังธรรมะเทศนาเล่า อาจทำได้ดังนั้น ในขณะอันพระองค์ปรารถนาและไม่ปรารถนา เทพยดาอื่น ๆ ไม่คุ้นเคยเหมือนปัญจสีขรคนธรรพนี้” เมื่อก่อนที่จะกราบทูลพระพุทธเจ้า ขอประทานโอกาสให้แก่พระอินทร์ในครั้งนั้น พระปัญจสีขรคนธรรพ์เทพบุตร ได้ดีดพิณและขับลำนำพรรณนาพระพุทธคุณ, พระธรรมคุณ, พระสังฆคุณ, เป็นข้ออุปมาเปรียบด้วยกามคุณ ดังที่เคยข
อ่านเพิ่มเติม